Een erg mooi en unieke reproductie, prachtig ingelijst en achter glas, afmetingen 116 x 91 cm
Deze kaart is ooit aangeboden door het Hoogheemraadschap van uitwaterende sluizen van Kennemerland en West-Friesland aan de Kamer van Koophandel van Noordwest Holland
Een werkelijk prachtig stuk! Zoek de eigen woonplaats! Verbaas je over de hoeveelheid water! Droom weg naar vroegere tijden! Hoe reisde men van Haarlem naar Hoorn in die tijd? Een buitenkansje!
Articlenumber 00171
Het betreft een kaart van Joost Janz Beeldsnijder, zie hieronder een beschrijving (bron: www.onh.nl, tekst Jan Werner, conservator Kaarten en Atlassen bij de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam):
Atlas der Neederlanden: de beste kaart voor de hertog van Alva
In 1575 vervaardigde Joost Jansz Beeldsnijder in opdracht van de hertog van Alva een grootschalige kaart van het noordelijke deel van Holland. De kaart moest de Spaanse troepen de weg wijzen in het onherbergzame, waterrijke gebied.
Beeldsnijders kaart is de eerste grootschalige gedrukte weergave van noordelijk Holland. Dit document werd en wordt voor menige historisch-topografische studie gebruikt. Het is een overzichtelijke en tamelijk gedetailleerde weergave van de topografie van Holland vóór de grote droogmakingsprojecten en de basis voor menige reconstructie van het landschap van het verleden.
Bilhamertjes
Joost Jansz, ook bekend als Joost Jansz Beeldsnijder of Bilhamer, was een veelzijdig Amsterdammer. Hij was betrokken bij diverse projecten in de bouw, de cartografie en, zoals zijn achternaam verraadt, hij was ook beeldsnijder en beeldhouwer. Die laatste vaardigheid zien we gesymboliseerd in het kleine bilhamertje in het onderste puntje van de legendacartouche rechts.
Amsterdam was in die dagen, tot 1578, nog steeds trouw aan het Spaanse gezag. Van die eerste kaart uit 1575 is tot op heden geen exemplaar opgedoken, maar wel bekend zijn enkele exemplaren van de versie uit 1608, met bijwerkingen die onmiskenbaar van na 1575 dateren.De nieuw gegraveerde verkaveling van de Zijpe en zichtbaar later toegevoegde opmerkingen als ‘De Bemster bedijckt’ zijn daarvan voorbeelden.
Eerste totaalbeeld
De wegen en wateren zijn vanwege hun strategische belang gedetailleerd weergegeven. Ook biedt de kaart een indicatie voor de verspreiding van molens, al zijn die lang niet allemaal weergegeven en zijn vooral watermolens te zien. Het kaartbeeld is niet vrij van fouten, vereenvoudigingen en vervormingen. De wijze waarop de percelen weergegeven zijn mag zeker niet met de werkelijkheid verward worden, maar is wel indicatief voor het door talloze sloten doorsneden landschap.
Behalve voor het meest noordelijke deel van Holland is de kaart ook van belang voor de Gooi- en Vechtstreek en de omgeving van het Haarlemmermeer, die nog niet eerder zo duidelijk in een totaalbeeld van de regio tot hun recht kwamen. Zo zien we mooi de structuren van het Hollands-Utrechtse veenontginningsgebied, waarbij de talloze langgerekte ‘vijvertjes’ in de kavelrichting verwijzingen zijn naar het verveningsproces. Ook deze markeringen moeten niet worden opgevat als een exacte weerspiegeling van de topografische realiteit.
Achttiende-eeuwse reproductie
Ook in de achttiende eeuw moet het al een zeldzame kaart zijn geweest. De Leidse geleerde Johannes Le Francq van Berkhey, die een grote belangstelling voor de geschiedenis van Holland had, kon zich gelukkig prijzen een van de weinige exemplaren in zijn bezit te hebben. Hij bezorgde daarvan in 1778 deze reproductie. De desbetreffende advertentie sprak van een ‘zeer oude en ongemeen raare kaart van Noord-Holland en West-Vriesland’, wat de zeldzaamheid van het origineel bevestigt.
De Vernieuwde kaart van Noord-Holland … met alle naauwkeurigheid gevolgd, naar de caerte van Joost Jansz Beelsnyder is een getrouwe inhoudelijke weergave van het origineel, zoals ook wij dat van facsimile-uitgaven vereisen. Maar indertijd stond de producent geen fotografie ten dienste en moest de kaart met de hand worden gekopieerd en nagegraveerd. Behoudens kleinigheden is dat uitstekend gelukt. Het enige waarin de aanblik van de kaart van het origineel verschilt is de wat strakkere vormgeving en een iets minder artistieke inslag van details in de afwerking. Juist in die wat vrijere, niet-geografische details vindt men de stijlverschillen tussen zestiende-eeuws- en achttiende-eeuws werk terug.
